شیردهی مادر به فرزند خود به عنوان یکی از بهترین راه های تغذیه ی نوزاد شناخته شده است.
یک مادر در دوران شیردهی به دلیل آنکه بدن انرژی بیشتری برای تولید شیر صرف می کند به مواد مغذی نیاز دارد. بنابراین این موضوع بسیار حائز اهمیت است که روزانه، مادر موادی را مصرف کند که برای تولید شیر مفید باشد. پس از زایمان، نوزاد در ۶ ماهه ی اول زندگی، فقط از شیر مادر تغذیه می کند و به همین دلیل به او وابسته است. برای مادر بسیار مهم است که رژیم غذای سالم و مفیدی را دنبال کند، زیرا آنچه که مادر مصرف می کند، میزان انرژی، پروتئین و ویتامین شیر او را تامین می کند. مصرف روی و ویتامین c، موارد مهمی هستند که در صورت نداشتن می توانند تاثیرات منفی ای بر روی سلامت مادر و نوزاد بگذارد. تغذیه ی نوزاد با شیر مادر بهترین منبع برای نوزادان است. زیرا در ماه های اول تمامی انرژی و مواد مغذی مورد نیاز نوزادان را تامین می کند. همچنین به عنوان یک ماده ی حفاظتی عمل می کرده و نوزاد را از ابتلا به بیماری های عفونی حفظ می کند. شیردهی به نوزاد، علاوه بر آنکه به تغذیه ی نوزاد کمک می کند، برای سلامت مادر نیز مفید است. کودکی که در نوزادی از شیر مادر تغذیه کرده باشد، نسبت به کودکان دیگر، در بزرگسالی کمتر دچار بیماری های مزمن می شود، همچنین مصرف شیر مادر میزان مرگ و میر در کودکان را کاهش می دهد ؛ بنابراین شیردهی در ماه های اول زندگی نوزاد بسیار مهم است.
انرژی و مواد مغذی مورد نیاز در دوران شیردهی
ایجاد مواد مغذی طی دوران شیردهی به میزان افزایش تولید شیر مادر بستگی دارد، زیرا باید نیاز های مادر و کودک را تامین کند.
انرژی
برای یک مادر شیرده، ۵۰۰ کیلو کالری اضافی برای شش ماه اول و ۴۰۰ کیلو کالری برای شش ماه دوم لازم است. برای مثال مادر می‌تواند با مصرف روزانه ۶ الی ۸ قطعه نان اضافه این انرژی را تأمین کند زیرا مادر برای شیردهی باید انرژی بیشتری داشته باشد ، حدوداً در ازای تولید هر ۱۰۰ میلی لیتر شیر انسان ۷۰ کیلو کالری نیاز است ، پس از زایمان در شش ماهه ی اول، روزانه ۷۵۰ میلی لیتر شیر تولید می شود که اگر مادر انرژی لازم برای تولید شیر را نداشته باشد از چربی های ذخیره شده برای ایجاد شیر استفاده می‌شود.
پروتئین
میزان تولید پروتئین نسبت به انرژی کمتر است اما اگر میزان انرژی مصرفی شما کم باشد از پروتئین بدن برای تولید انرژی استفاده می شود. برای مثال پروتئین بدن با مصرف یک تخم مرغ و یا ۲۵ گرم پنیر قابل تامین است اما اگر مادر به اندازه کافی این مواد را دریافت نکند پروتئین مورد نیاز شیر (کازئین) کاهش یافته در نتیجه کلسیم مورد نیاز برای رشد کودک نیز کاهش می یابد.
سایر مواد مغذی
مصرف برخی ویتامین ها مانند ویتامین آ و سی، B12 و B6 در ترکیب شیر مادر مفید هستند ؛ نوزادانی که تازه متولد شده اند مقادیر بسیار کمی از این ویتامین‌ها را دارند بنابراین برای تامین آنها باید به شیر مادر رجوع کرد . برای تامین ویتامین ها ذکر شده ، غذاهای دریایی و نمک یددار می‌تواند مفید باشد . تولید مواد مغذی در شیر مادر مانند تولید زینک آهن ، ویتامین D و کلسیم تحت تاثیر چیزهایی که می خورد نیست ؛ میزان تولید این مواد مغذی در شیر مادر به رژیم غذایی و مواد ذخیره شده در بدن مادر بستگی دارد.
کلسیم
داشتن کلسیم برای تولید شیر بسیار ضروری است در شش ماهه ی اول پس از زایمان، روزانه تولید هزار میلی‌گرم کلسیم نیاز است در نتیجه باید علاوه بر مصرف سبزیجات و ماهی، غذاهای سرشار از کلسیم مانند فرآورده‌های لبنی مصرف شود (باید توجه داشته باشید که برخی از ماهی‌ها حاوی مواد مضر مانند جیوه هستند) ؛ همچنین کلسیم برای محکم کردن استخوان کودک بسیار مهم است.
ید
مصرف ید باعث می‌شود تا ذهن کودک و سیستم عصبی او بهتر عمل کند بنابراین سلامت کودک شما به آنچه که شما مصرف می کنید بستگی دارد.
مقایسه نیازهای غذایی در دوران بارداری و شیردهی
در جدول زیر نیازهای روزانه مواد مغذی طی دوران شیردهی و بارداری نشان داده شده است.
نکته: داده های نوشته شده برای خانم های بین ۱۹ تا ۳۰ سال است. بیشترین ویتامین مورد نیاز طی دوران شیردهی، ویتامین آ است. افزایش مصرف لبنیات برای کسانی که در این دوران رژیم غذایی مناسب دارند لازم نیست.
مصرف تغذیه طبیعی توصیه شده
۲۰۰۰ انرژی
۴۶ پروتئین
۷۰۰ویتامین آ
۱۸ آهن
۴۰۰ فولیک
۱۵۰ ید
۱۰۰۰ کلسیم
۸ زینک
۲/۴ ویتامین B12
مصرف توصیه شده در دوران بارداری
۲۴۰۰ انرژی
۷۱ پروتئین
۷۷۰ ویتامین آ
۲۷ آهن
۶۰۰ فولیک
۲۲۰ ید
۱۰۰۰ کلسیم
۱۱ زینک
۲/۶ ویتامین B12
مصرف توصیه شده در دوران شیردهی
۲۵۰۰ انرژی
۷۱ پروتئین
۱۳۰۰ ویتامین آ
۹ آهن
۵۰۰ فولیک
۲۹۰ ید
۱۰۰۰ کلسیم
۱۲ زینک
۲/۸ ویتامین B12
مکمل های غذایی در دوران شیردهی
برای برخی افراد مصرف مکمل های آهن و اسید فولیک در دوران شیردهی واجب است.
ممنوعیت های غذایی در دوران شیردهی :
- مصرف کافئین را به حداقل برسانید.
- داروها را تحت نظر پزشک مصرف کنید.
- از مصرف الکل و سیگار خودداری کنید زیرا می توانند تاثیرات منفی از جمله پرخاشگری و خواب رفتن بر روی کودک داشته باشد.
- در برابر استفاده از داروهای نامناسب و رژیم‌های غیر اصولی برای کاهش وزن مقاومت کنید.
نکات لازم
- در صورت نیاز به آب، شیر و آبمیوه بنوشید .
- برای جبران انرژی مصرف شده باید بیش از حد معمول غذا میل کنید و نیازهای غذایی خود را برآورده کنید .
- مصرف غذاهای کم کالری را به حداقل رسانده و بیشتر غذاهای مغذی مصرف کنید .
- برای مصرف مواد غذایی مورد نیاز می توانید از هرم مواد غذایی کمک بگیرید ؛ میوه‌های تازه، غلات سبوس‌دار، برنج و سبزیجات را به مقدار زیادی در وعده های خود قرار دهید.
رعایت هرکدام از موارد گفته شده، علاوه بر کمک به سلامت نوزاد، برای مادر نیز فواید زیادی دارد.
برای تمامی مادران واجب است که ویتامین های لازم را طی دوران شیردهی مصرف کنند. در صورت نیاز می توانید به پزشک خود رجوع کرده و از او بخواهید تا برای شما رژیم غذایی مناسبی را بنویسد.
